Πανελλήνια συγκίνηση έχει προκαλέσει ο αδόκητος θάνατος του σμηναγού Γιώργου Μπαλταδώρου, ενός ακόμη θύματος του ακήρυχτου πολέμου που δεν έχει τέλος στον ουρανό πάνω από το Αιγαίο. Οι Ενοπλες Δυνάμεις είναι σοκαρισμένες και σε τριήμερο πένθος προσπαθούν να ανασυνταχτούν καθώς οι καθημερινές πιέσεις είναι απίστευτες.
Σειρά παίρνουν τώρα οι πραγματογνώμονες που θα προσπαθήσουν να απαντήσουν στα ερωτήματα που δημιούργησε η πτώση του αεροσκάφους.
Πώς έπεσε όταν ήταν σε φάση προσγείωσης;
Γιατί ο πιλότος που ήταν εξαιρετικός κι έμπειρος χειριστής δεν πρόλαβε ούτε το κουμπί εκτόξευσης του καθίσματος να πατήσει;
Γιατί δεν μίλησε καθόλου, δεν έχουν καταγραφεί συνομιλίες με το άλλο Mirage;
Υπάρχει πιθανότητα ξαφνικού μηχανικού προβλήματος ή πρόκειται ξεκάθαρα για απώλεια προσανατολισμού, για το γνωστό βέρτιγκο;
Όλα δείχνουν ότι ο σμηναγός κατέβηκε πιο χαμηλά γιατί είχε πυκνή νέφωση στην περιοχή και σε συνδυασμό με την υγρασία τον «τύφλωσε». Εκεί έχασε τον έλεγχο και τον προσανατολισμό του και «βρήκε» στη θάλασσα προτού προλάβει να εκπέμψει σήμα κινδύνου. Είτε γιατί υπέστη κάτι ξαφνικό είτε λόγω βέρτιγκο.
Παραίσθηση
Πρόκειται, σύμφωνα με τους ειδικούς για τον λεγόμενο «χωρικό αποπροσανατολισμό», μια «παραίσθηση» όπου ο πιλότος έχει λανθασμένη γνώμη για το που βρίσκεται το αεροσκάφος. Κάποιοι νομίζουν ότι βρίσκονται ψηλά αλλά είναι σε απόσταση αναπνοής από τη θάλασσα ή τη στεριά. Όπως λένε έμπειροι πιλότοι, στην «παραίσθηση» ο πιλότος δεν εμπιστεύεται τα όργανα του αεροσκάφους αλλά μόνο την κρίση του. «Μπορεί να πηγαίνει οριζόντια, τα όργανα να δείχνουν την πορεία του, αλλά ο ίδιος να προσπαθεί να διορθώσει αυτό που δείχνουν τα όργανα, δηλαδή το σωστό», τονίσε το πρωί στον Σκάι ο αντιπτέραρχος κ. Αγγελίδης ο οποίος είπε ότι και ο ίδιος έχει πάθει «παραίσθηση» όπου ο πιλότος είναι σε μεγάλη ένταση, ιδρώνει και χάνει τον έλεγχο.
Ουσιαστικά πρόκειται για την απώλεια του σημείου αναφοράς στο χώρο και την αντικατάσταση της πραγματικότητας με μια παραίσθηση στο που βρίσκεται και που πηγαίνει. Προκύπτει όταν τα οπτικά ερεθίσματα που λαμβάνουμε δεν συνάδουν με τα ερεθίσματα που παράγονται μέσα στο αυτί. Εκεί βρίσκονται δύο δύο ημικυκλικά κανάλια (σαν κοχλίες, το ένα κάθετο στο άλλο), τα οποία αποτελούν – μαζί με το μυοσκελετικό ιστό – τους αισθητήρες επιτάχυνσης, επιβράδυνσης και κατεύθυνσης.
Το φαινόμενο δημιουργείται συνήθως ύστερα από απότομες στροφές με μεγάλη ταχύτητα και ευδοκιμεί σε πτήσεις με χαμηλή ορατότητα: είτε νύχτα, είτε – ακόμη πιο εύκολα – μέσα σε νέφωση. Είναι η στιγμή που αυξάνονται οι πιθανότητες για τη λήψη αντικρουόμενων πληροφοριών.
Τα ερεθίσματα από το οπτικό νεύρο μπορεί να σου δίνουν την αίσθηση ότι είσαι οριζόντια, αλλά το αυτί να σε «πληροφορεί» ότι στρίβεις. Όπως επίσης να είσαι σε ευθεία πτήση, αλλά να νομίζεις ότι ανεβαίνεις η κατεβαίνεις.
Ζαλάδα
Έτσι προκύπτει ο χωρικός αποπροσανατολισμός. Μία βραχυκύκλωση του συστήματος διασύνδεσης των αισθητήρων, με πολύ πιθανό σύμπτωμα τη ζαλάδα.
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει ο πιλότος είναι να ανοιγοκλείσει τα μάτια του, σε μια προσπάθεια ταύτισης των αισθητήρων. Η μεγαλύτερη παγίδα εκείνη τη στιγμή είναι να πιστέψει ότι τα όργανα του αεροσκάφους είναι λάθος και ότι το σωστό είναι αυτό που αισθάνεται. Στην εκπαίδευση, προς αποφυγή δυστυχημάτων από τέτοιες καταστάσεις, αυτό που τονίζεται στους πιλότους ξανά και ξανά είναι να συμβουλεύονται τις ενδείξεις του πίνακα ελέγχου.
Προ δεκαετίας μια έκθεση του Γραφείου Ασφάλειας Μεταφορών της Αυστραλίας ανέφερε ότι έως τότε το ένα από τα τρία αεροπορικά δυστυχήματα οφείλεται στον «χωρικό αποπροσανατολισμό». Σύμφωνα με αυτήν επηρεάζει περισσότερους από το 90% των πιλότων σε κάποια στιγμή της πτητικής του καριέρας. «Οι πιλότοι μπορούν να καταταγούν σε δύο ομάδες: αυτούς που έχουν ήδη αποπροσανατολιστεί και σε αυτούς που θα αποπροσανατολιστούν στο μέλλον», ήταν χαρακτηριστικά ένα από τα ευρήματα της μελέτης.
Για τη συγγραφή της έκθεσης εξετάστηκαν στοιχεία τόσο της στρατιωτικής όσο και της πολιτικής αεροπορίας αλλά βρέθηκαν και πολλά επεισόδια που δεν είχαν ποτέ αναφερθεί, καθώς οι πιλότοι που είχαν αποπροσανατολιστεί αλλά ανέκαμψαν, ανησύχησαν ότι θα μπορούσαν να χάσουν την άδεια άσκησης επαγγέλματος αν γινόταν γνωστό το επεισόδιο.
Σύμφωνα με τον συγγραφέα της έκθεσης, ειδικό στα ζητήματα ιατρικής της αεροπλοΐας Ντέιβιντ Νιούμαν, ο πιο συνηθισμένος τύπος αποπροσανατολισμού δεν οδηγεί σε δυστύχημα: ο πιλότος εμφανίζει σύγχυση αισθήσεων, αποκτά την πεποίθηση ότι τα όργανα του σκάφους του δίνουν λανθασμένες πληροφορίες, παίρνει μέτρα για επεξεργαστεί τι πηγαίνει λάθος και μετά ανακάμπτει.
Η πιο επικίνδυνη μορφή αποπροσανατολισμού είναι να μην διαπιστώσει το πρόβλημα ο πιλότος και να πιστεύει ότι ανεβαίνει ψηλότερα ενώ στην πραγματικότητα κατέβαινε, ή να πιστεύει ότι πετάει ευθεία ενώ στρίβει.
